SULTAN HÜSEYİN BAYKARA DÖNEMİ DERVİŞ ALİ İSYANI (1492-1493)

Sultan Hüseyin Baykara (1438-1506), Timurlu devletinin kurucusu Emir Timur’un haleflerinden olup, Timurluların Horasan’daki (1469-1506) son hükümdarıdır. Baykara’nın çocukluktan itibaren arkadaşı olan Nizamüddîn Ali Şir Nevâî (1441-1501), mirzalarından döneminin Horasan hükümdarı Ebû’l Kasım Babür’ün (ö.1457) Sebzevar topraklarının emiri Gıyaseddin Kiçkine’nin oğludur. Babür, ile Nevâî’ye çocukluklarından sahip çıkmış ve hanedan sarayında birlikte eğitim almalarını sağlamıştır. arsındaki tarihe damgasını vuran önemli arkadaşlık bu dönemden başlamıştır. Meşhed’e gittiğinde iki genci yanından götürmüş, fakat ziyareti esnasında Meşhed’de vefat etmiştir. Bunun üzerine toprakları bir diğer mirzası Maveraünnehir Ebû Said Mirza’nın (ö.1469) hâkimiyeti altına girmiştir. Horasan’ı ele geçirmesi sonucunda Nevâî’nin, siyasi nedenlerden ötürü süreliğine yolları ayrılmıştır. Bu dönemde Merv’e gitmiş, ise kısa süre kalmış, sonra Herat’a gelmiş ardından Semerkant’a gitmiştir. İki arkadaşın ayrılığı 1469 senesinde topraklarını geçirerek Herat’ta saltanat tahtına oturması bulmuştur. mücadeleler elde ettiği hükümdarlığının ilk günlerinden çocukluk Nevâî’nin Semerkant’tan kendi yanına gelmesini 
 çalışmada alınan Derviş Ali, kardeşidir. Ancak onun doğum tarihi, çocukluğu, gençliği durumu ilgili detaylı bilgiler yoktur. Hatta Ali’nin Nevâî’den büyük veya küçük olduğuna dair çelişkili ifadelere denk gelinmiştir. Onun hakkında, kardeşi yakın olmasından kendisine de devlet divanı içerisinde emirlik unvanı tahsis edildiğine mevcuttur. Ali’nin, tarih sayfalarında esas isminin geçtiği yer oğlu, Belh hâkimi İbrahim yanında kitabdâr vazifesini yerine getirdiği döneme aittir. Belh’i yönettiği süreç kendine göre bazı gerekçeleri olduğu düşüncesinden devlete karşı isyana kalkışması gündeme gelmiştir. Bazı kaynaklarda belirtilen bilgilere göre; kalkışmasının sebebi Herat’tan uzaklaştırılarak Astarâbad valisi tayin edilmesinden nezdinde itibarsızlaştığı görüşünden kaynaklanmaktadır. Baykara, Nevâî’yi Astarabad görevine atayarak payitahttan uzaklaşmasına sebep olmuştur. süreçte devletin ekonomik sıkıntısını düzelteceği sözünü verdiği için muhalifi Mecdeddin Muhammed’i en üst düzey getirmiştir. Fakat isyan teşebbüsü tekrar geri dönmesinden gerçekleşmiştir. Muhammed, da seneden fazla görevlisi olarak kalmıştır. sebepten geleceği açısından sıkıntılı durum karşıya kalacağı endişesini taşımış olmalıdır ki kalkışmıştır. Ayrıca erkânını arasında muhalif kimseler isyanının, bizzat teşvikleri meydana geldiğine dedikodular çıkarmıştır. ışığında isyanında bilgisi iddiasında bulunmuşlardır. çalışmanın amacı ana kaynaklara dayanarak isyanı müdahalesinin olup olmadığının tespit edilmesidir.